Relació entre la competència digital docent i l’actitud envers la innovació educativa del professorat en servei
Resum
La competència digital docent (CDD) és essencial per dur a terme la integració efectiva de les tecnologies digitals a l’aula, i el seu desenvolupament podria influir en la disposició del professorat cap a la innovació educativa. Aquest estudi té com a objectiu analitzar la relació entre la CDD i l’actitud envers la innovació educativa entre el professorat en actiu de l’extrem nord de Xile. S’ha dut a terme un estudi quantitatiu descriptivocorrelacional amb una mostra de 244 docents de l’educació pública. S’ha utilitzat l’escala d’autoavaluació CDDINNOVA, que valora la CDD i l’actitud envers la innovació mitjançant 60 ítems de tipus Likert distribuïts en tres components actitudinals (coneixement, valoració i acció). Els resultats indiquen que la majoria dels docents presenten nivells intermedis de CDD (el 68,4%) i una actitud neutra amb una tendència favorable cap a la innovació (el 68,8%). Es va trobar una correlació positiva i significativa entre les dues variables (Rho = 0,959), la qual cosa suggereix que un domini més elevat de la CDD s’associa amb una actitud més favorable envers la innovació. Es recomana enfortir la formació docent des d’una perspectiva competencial i contextualitzada.
Paraules clau
competència digital docent, innovació educativa, actitud, professorat en serveiReferències
ABU HANIFAH, S. S., GHAZALI, N., AYUB, A. F. M. y ROSLAN, R. (2023). Predicting teachers’ use of digital technology. International Journal of Evaluation and Research in Education (IJERE), 12(2), 555. https://doi.org/10.11591/ijere.v12i2.24237 DOI: https://doi.org/10.11591/ijere.v12i2.24237
BOESKENS, L. y MEYER, K. (2025). Policies for the digital transformation of school education: Evidence from the Policy Survey on School Education in the Digital Age. OECD Education Working Papers, 328. OECD Publishing. https://dx.doi.org/10.1787/464dab4d-en DOI: https://doi.org/10.1787/464dab4d-en
BRIÑOL, P., PETTY, R. E. y STAVRAKI, M. (2019). Structure and function of attitudes. En B. G. KNIGHT, Oxford Research Encyclopedia of Psychology. https://doi.org/10.1093/acrefore/9780190236557.013.320 DOI: https://doi.org/10.1093/acrefore/9780190236557.013.320
CABELLO, P., OCHOA, J. M. y FELMER, P. (2020). Tecnologías digitales como recurso pedagógico y su integración curricular en la formación inicial docente en Chile. Pensamiento Educativo, 57(1), 1-20. https://doi.org/10.7764/pel.57.1.2020.9 DOI: https://doi.org/10.7764/PEL.57.1.2020.9
CENTRO DE ESTUDIOS MINEDUC (2016). Docentes en Chile: Conocimiento y uso de las TIC 2014. Ministerio de Educación. Serie Evidencias, 32.
CISNEROS-BARAHONA, A. S., MARQUÉS-MOLÍAS, L., SAMANIEGO-ERAZO, G. y MEJÍA-GRANIZO, C. (2024). Evaluación de la Competencia Digital Docente: Un análisis que integra las perspectivas descriptiva, inferencial y multivariada. RIED: Revista Iberoamericana de Educación a Distancia, 27(2), 185-221. https://doi.org/10.5944/ried.27.2.39122 DOI: https://doi.org/10.5944/ried.27.2.39122
CLARO, M., CASTRO-GRAU, C., OCHOA, J. M., HINOSTROZA, J. E. y CABELLO, P. (2024). Systematic review of quantitative research on digital competences of in-service school teachers. Computers & Education, 215, 105030. https://doi.org/10.1016/j.compedu.2024.105030 DOI: https://doi.org/10.1016/j.compedu.2024.105030
CRESWELL, J. W. y CRESWELL, J. D. (2022). Research Design: Qualitative, Quantitative, and Mixed Methods Approaches (6.ª ed.). SAGE Publications, Inc.
DUEÑAS-ZORRILLA, M. (2024). Competencia digital docente y actitud hacia la innovación educativa con TIC: autovaloraciones y percepciones del profesorado de educación secundaria pública del norte de Chile. [Tesis Doctoral] Universitat Autònoma de Barcelona. https://ddd.uab.cat/record/304757
DUEÑAS-ZORRILLA, M., TEJADA FERNÁNDEZ, J. y POZOS PÉREZ, K. V. (2024). Diseño y validación de una escala de autoevaluación de la competencia digital docente y actitud hacia la innovación educativa del profesorado en servicio. Revista Complutense de Educación, 35(2), 239-252. https://doi.org/10.5209/rced.85257 DOI: https://doi.org/10.5209/rced.85257
ESTRADA ARAOZ, E. y MAMANI ROQUE, M. (2021). Competencia digital y variables sociodemográficas en docentes peruanos de educación básica regular. Revista San Gregorio, 1(45), 1-16. https://doi.org/10.36097/rsan.v0i45.1502
GALARAGA, R. L. y ALPUERTO, R. JR. C. (2022). Competence and attitude as predictors of teachers’ readiness for digitized instruction. Sapienza: International Journal of Interdisciplinary Studies, 3(7), 2-13. https://doi.org/10.51798/sijis.v3i7.497 DOI: https://doi.org/10.51798/sijis.v3i7.497
GALINDO-DOMÍNGUEZ, H., DELGADO, N., CAMPO, L. y LOSADA, D. (2024). Relationship between teachers’ digital competence and attitudes towards artificial intelligence in education. International Journal of Educational Research, 126, 102381. https://doi.org/10.1016/j.ijer.2024.102381 DOI: https://doi.org/10.1016/j.ijer.2024.102381
GEORGE, D. y MALLORY, P. (2024). IBM SPSS Statistics 29 Step by Step: A Simple Guide and Reference (18.ª ed). Routledge. DOI: https://doi.org/10.4324/9781032622156
ISTE (2008). NETS for Teachers 2008. iste.org. https://people.umass.edu/pelliott/artsrats/artsrats/assets/netstSelfAssess1.pdf
LÁZARO CANTABRANA, J. L., USART RODRÍGUEZ, M. y GISBERT CERVERA, M. (2019). Assessing Teacher Digital Competence: The Construction of an Instrument for Measuring the Knowledge of Pre-Service Teachers. Journal of New Approaches in Educational Research, 8(1), 73-78. https://doi.org/10.7821/naer.2019.1.370 DOI: https://doi.org/10.7821/naer.2019.1.370
LUCAS, M., BEM-HAJA, P., SIDDIQ, F., MOREIRA, A. y REDECKER, C. (2021). The relation between in-service teachers’ digital competence and personal and contextual factors: What matters most? Computers & Education, 160, 104052. https://doi.org/10.1016/j.compedu.2020.104052 DOI: https://doi.org/10.1016/j.compedu.2020.104052
MARÍN-MARÍN, J. A., LÓPEZ-BELMONTE, J., POZO-SÁNCHEZ, S. y MORENO-GUERRERO, A.-J. (2023). Attitudes Towards the Development of Good Practices with Augmented Reality in Secondary Education Teachers in Spain. Technology, Knowledge and Learning, 28(4), 1443-1459. https://doi.org/10.1007/s10758-023-09671-9 DOI: https://doi.org/10.1007/s10758-023-09671-9
MAS GARCÍA, V., PEIRATS CHACÓN, J., GABARDA MÉNDEZ, V. y RAMÓN LLIN-MÁS, J. A. (2024). Incidencia de la edad y el género en la competencia digital del profesorado de Educación Secundaria. Profesorado: Revista de Currículum y Formación del Profesorado, 28(2), 247-265. https://doi.org/10.30827/profesorado.v28i2.29509 DOI: https://doi.org/10.30827/profesorado.v28i2.29509
NOVKOVIĆ CVETKOVIĆ, B., ARSIĆ, Z. y CENIĆ, D. (2022). Attitudes of Teachers to Using Information and Communication Technology in Teaching – Advantages and Obstacles. International Journal of Cognitive Research in Science, Engineering and Education (IJCRSEE), 10(2), 69-76. https://doi.org/10.23947/2334-8496-2022-10-2-69-76 DOI: https://doi.org/10.23947/2334-8496-2022-10-2-69-76
OECD (2023). Opportunities, Guidelines and Guardrails on Effective and Equitable Use of AI in Education. OECD Publishing.
OECD (2024). Education Policy Outlook 2024: Reshaping Teaching into a Thriving Profession from ABCs to AI. OECD Publishing. https://doi.org/10.1787/dd5140e4-en DOI: https://doi.org/10.1787/dd5140e4-en
PAIDICÁN SOTO, M. A., GROS SALVAT, B. y ARREDONDO HERRERA, P. (2024). Technopedagogical and disciplinary knowledge of primary school teachers in different socio-demographic contexts. Campus Virtuales, 13(1), 69-82. https://doi.org/10.54988/cv.2024.1.1296 DOI: https://doi.org/10.54988/cv.2024.1.1296
PAZ SAAVEDRA, L. E., GISBERT CERVERA, M. y USART RODRÍGUEZ, M. (2022). Competencia digital docente, actitud y uso de tecnologías digitales por parte de profesores universitarios. Pixel-Bit: Revista de Medios y Educación, 63, 91-130. https://doi.org/10.12795/pixelbit.91652 DOI: https://doi.org/10.12795/pixelbit.91652
PETTY, R. E., BRIÑOL, P., FABRIGAR, L. R. y WEGENER, D. T. (2019). Attitude structure and change. En E. J. FINKEL y R. F. BAUMEISTER (Eds.), Advanced social psychology (2.ª ed., pp. 117-156). Oxford University Press.
POZOS PÉREZ, K. V. y TEJADA FERNÁNDEZ, J. (2018). Competencias Digitales en Docentes de Educación Superior: Niveles de Dominio y Necesidades Formativas. Revista Digital de Investigación en Docencia Universitaria, 12(2), 59-87. https://doi.org/10.19083/ridu.2018.712 DOI: https://doi.org/10.19083/ridu.2018.712
RAHIMI, A. R. y TAFAZOLI, D. (2022). The role of university teachers’ 21st-century digital competence in their attitudes toward ICT integration in higher education: Extending the theory of planned behavior. The JALT CALL Journal, 18(2), 238-263. https://doi.org/10.29140/jaltcall.v18n2.632 DOI: https://doi.org/10.29140/jaltcall.v18n2.632
RAMÍREZ-GALINDO, F., BERNAL-BALLÉN, A. y ZAPATA-LAMANA, R. (2024). Analysis of the knowledge and use of digital competence among teachers in Colombia and Chile. Revista Boletín Redipe, 13(7), 61-78. https://doi.org/10.36260/z6nkxx17 DOI: https://doi.org/10.36260/z6nkxx17
RONČEVIĆ ZUBKOVIĆ, B., PAHLJINA-REINIĆ, R. y KOLIĆ-VEHOVEC, S. (2022). Predictors of ICT Use in Teaching in Different Educational Domains. European Journal of Social Sciences Education and Research, 11(2), 145. https://doi.org/10.26417/ejser.v11i2.p145-154 DOI: https://doi.org/10.26417/ejser.v11i2.p145-154
ROSSI CORDERO, A. S. y BARAJAS FRUTOS, M. (2018). Competencia digital e innovación pedagógica: Desafíos y oportunidades. Profesorado: Revista de Currículum y Formación del Profesorado, 22(3), 317-339. https://doi.org/10.30827/profesorado.v22i3.8004 DOI: https://doi.org/10.30827/profesorado.v22i3.8004
ROWSTON, K., BOWER, M. y WOODCOCK, S. (2022). The impact of prior occupations and initial teacher education on post-graduate pre-service teachers’ conceptualization and realization of technology integration. International Journal of Technology and Design Education, 32(5), 2631-2669. https://doi.org/10.1007/s10798-021-09710-5 DOI: https://doi.org/10.1007/s10798-021-09710-5
SANDOVAL HENRÍQUEZ, F. J., YÉVENES MÁRQUEZ, J. N. y BADILLA QUINTANA, M. G. (2020). ACT-ED: Instrumento unifactorial para medir la actitud hacia el uso educativo de TIC en docentes chilenos de educación secundaria. Revista de Estudios y Experiencias en Educación, 19(41), 225-237. https://doi.org/10.21703/rexe.20201941sandoval12 DOI: https://doi.org/10.21703/rexe.20201941sandoval12
SILVA QUIROZ, J., MIRANDA, P., GISBERT, M., MORALES, J. y ONETTO, A. (2016). Indicadores para evaluar la competencia digital docente en la formación inicial en el contexto Chileno-Uruguayo. Revista Latinoamericana de Tecnología Educativa: RELATEC, 15(3), 55-67. https://doi.org/10.17398/1695-288x.15.3.55 DOI: https://doi.org/10.17398/1695-288X.15.3.55
SILVA QUIROZ, J. y MIRANDA ARREDONDO, P. (2020). Presencia de la competencia digital docente en los programas de formación inicial en universidades públicas chilenas. Revista de Estudios y Experiencias en Educación, 19(41), 149-165. https://doi.org/10.21703/rexe.20201941silva9 DOI: https://doi.org/10.21703/rexe.20201941silva9
TANG, Y. (2021). Does information and communication technology (ICT) empower teacher innovativeness: A multilevel, multisite analysis. Educational Technology Research and Development, 69(6), 3009-3028. https://doi.org/10.1007/s11423-021-10052-1 DOI: https://doi.org/10.1007/s11423-021-10052-1
TAPIA SILVA, H. (2018). Actitud hacia las TIC y hacia su integración didáctica en la formación inicial docente. Actualidades Investigativas en Educación, 18(3), 1-29. https://doi.org/10.15517/aie.v18i3.34437 DOI: https://doi.org/10.15517/aie.v18i3.34437
TAPIA SILVA, H., CAMPAÑA VILO, K. A. y CASTILLO ROBLEDO, R. F. (2020). Análisis comparativo de las asignaturas TIC en la formación inicial de profesores en Chile entre 2012 y 2018. Perspectiva Educacional, 59(1). https://doi.org/10.4151/07189729-vol.59-iss.1-art.963 DOI: https://doi.org/10.4151/07189729-Vol.59-Iss.1-Art.963
TAPIA SILVA, H. y SOBRINO MORRÁS, A. (2019). Conocimiento tecnológico didáctico y del contenido de profesores chilenos. Campus Virtuales, 8(1), 121-138. http://www.uajournals.com/campusvirtuales/journal/14/10.pdf
TOURÓN, J., MARTÍN, D., NAVARRO, E., PRADAS, S. e ÍÑIGO, V. (2018). Validación de constructo de un instrumento para medir la competencia digital docente de los profesores. Revista Española de Pedagogía, 76(269), 25-54. https://doi.org/10.22550/REP76-1-2018-02 DOI: https://doi.org/10.22550/REP76-1-2018-02
UNESCO (2019). Marco de competencias de los docentes en materia de TIC. https://unesdoc.unesco.org/ark:/48223/pf0000371024
VERDÚ-PINA, M., LÁZARO-CANTABRANA, J. L., GRIMALT-ÁLVARO, C. y USART, M. (2023). El concepto de competencia digital docente: Revisión de la literatura. Revista Electrónica de Investigación Educativa, 25, 1-13. https://doi.org/10.24320/redie.2023.25.e11.4586 DOI: https://doi.org/10.24320/redie.2023.25.e11.4586
YANG, L., MARTÍNEZ-ABAD, F. y GARCÍA-HOLGADO, A. (2022). Exploring factors influencing pre-service and in-service teachers’ perception of digital competencies in the Chinese region of Anhui. Education and Information Technologies, 27(9), 12469-12494. https://doi.org/10.1007/s10639-022-11085-6 DOI: https://doi.org/10.1007/s10639-022-11085-6
ZINN, S., LANDROCK, U. y GNAMBS, T. (2021). Web-based and mixed-mode cognitive large-scale assessments in higher education: An evaluation of selection bias, measurement bias, and prediction bias. Behav Res Methods, 53(3), 1202-1217. https://doi.org/10.3758/s13428-020-01480-7 DOI: https://doi.org/10.3758/s13428-020-01480-7
Publicades
Com citar
Descàrregues
Drets d'autor (c) 2025 Mario Dueñas-Zorrilla, Hugo Tapia Silva

Aquesta obra està sota una llicència internacional Creative Commons Reconeixement 4.0.